خطر بیخ گوشتان است

در بازار مکاره شبکه‎‎های ماهواره‎ای که هر روز یک کانال جدید شروع به‎کار می‎کند، خیلی هم عجب نیست اگر کسی بی‎تفاوت از کنار خیلی‎هاشان رد شود. وقتی چهار نفر با یک دوربین، یک آرشیو کوچک کلیپ‎‎های ویدئویی و... یک شبکه راه می‎اندازند که حتی نمی‎شود اسمش را «آماتور» هم گذاشت، طبیعتا بیننده چندانی ندارد و خیلی هم موجب حساسیت دیگران نمی‎شود. اما در مورد فارسی‎وان، برای همان وله‎‎های تبلیغاتی قبل از شروع کار شبکه، به اندازه خیلی از این شبکه‎‎ها طراحی و برنامه‎ریزی شده بود. البته چند ماهی طول کشید تا زنگ خطر فارسی‎وان برای کارشناسان به صدا دربیاید. این اتفاق اگرچه کمی دیر، اما بالاخره افتاد. آن‎چه می‎خوانید، بریده‎ای از این اظهارنظرهاست که در رسانه‎‎ها منعکس شده‎اند. خواندن همه این حرف‎‎ها کنار هم، حتما چیزی فراتر از خواندن پراکنده آن‎‎ها دارد...
(در ادامه نوشته ضرغامی درباره فارسی وان)

تهدید نیستندبه‎طور کلی شبکه‎‎های فارسی‎زبان از جمله بی بی سی فارسی و VOA به هیچ وجه تهدیدی برای صداوسیما نیستند و خوشبختانه این رسانه با جایگاه و اعتمادی که نسبت به آن در میان مردم وجود دارد از انواع برنامه‎‎های خبری، سیاسی، سرگرمی، فیلم و سریال استفاده می کند. حتی بسیاری از شبکه‎‎های فارسی‎زبان ماهواره‎ای برخلاف قانون از سریال ‎های ما استفاده می کنند که از نظر حقوقی می توانیم از آن‎‎ها شکایت کنیم، آن‎‎ها حتی سعی می کنند از کارشناسان و عوامل داخلی ما نیز استفاده کنند، لذا توانمندی این شبکه‎‎ها اصلا قابل‎مقایسه با رسانه ملی نیست. شبکه‎‎های ماهواره‎ای فارسی‎زبان کماکان در رقابت با صداوسیما جایی ندارند و فضای سیاسی کشور این را نشان داده است، لذا با استفاده از تمام ظرفیت ‎ها باید این تفوق را حفظ کنیم.
دیدگاه کسانی که این شبکه‎‎ها را یک تهدید تلقی می‎کنند اشتباه است. نه شبکه‎‎های سیاسی ماهواره‎ای و نه شبکه‎‎های غیرسیاسی، تهدید نیستند و کارشناسانی که این حرف را زده اند، مرعوب هستند.
عزت‎الله ضرغامی
 
کاری نکرده‎ایم!
به اعتقاد من تأثیرگذاری فارسی وان در حوزه فرهنگی و اجتماعی بسیار بیشتر از بی بی سی فارسی است. امروز شبکه فارسی وان با پخش سریال ‎ها و فیلم ‎های سینمایی؛ استحکام خانواده را به مناقشه و مناظره گرفته و در حوزه مسائل سیاسی کمتر به این موضوع توجه شده است.
به هر حال تأثیرگذاری ماهواره‎‎ها بر جامعه امروز را نباید از یاد برد. متأسفانه نگرش مسئولان ما در حوزه ماهواره بیشتر امنیتی و سیاسی است و به پیامد‎های اجتماعی و فرهنگی موضوع کمتر پرداخته شده، در حالی که تأثیرگذاری پدیده‎‎های اجتماعی و فرهنگی ماندگارتر است.
برنامه‎‎های ماهواره رابطه معناداری با اخلاق، ثبات سیاسی ـ اجتماعی و هویت ایرانی ـ اسلامی دارد و این اتفاق در حالی رخ می دهد که ما فاقد یک نظام اطلاعاتی مشخص و یک نظام سیاست گذاری مشخص در حوزه ماهواره هستیم؛ زیرا باوجود آن‎که معتقدیم بخش زیادی از جامعه تحت تأثیر ماهواره است، آمار دقیقی از مخاطبان وجود ندارد و تاکنون کار دقیقی در این حوزه انجام نشده.
سیدرضا صالحی امیری (استاد دانشگاه)
 
نان بی‎همتی ما را می‎خورند
ما باید نگاه تاریخی خود را که ناشی از یک نگاه ایدئولوژیک و سیاست زده است، عوض کنیم. در موضوع شبکه‎‎های ماهواره‎ای فارسی زبان، مشکل از آن‎جایی آغاز می شود که ما آن‎‎ها را رسانه بیگانه خطاب می کنیم و این لقب ناشی از یک نگاه تاریخی، سیاسی و ایدئولوژیک است و از همان تئوری توهم توطئه نشأت می گیرد، در حالی که باید از خود بپرسیم که این شبکه‎‎ها به‎دنبال این هستند که اتفاقات و حوادث را صادقانه بیان کنند یا این‎که خودشان اتفاقات و حوادث را به‎وجود می آورند.
فی‎الواقع نگاه سیاسی به شبکه‎‎های ماهواره‎ای و توجه به اغراض سیاسی آن‎‎ها باعث شده تا مباحث دیگر این شبکه‎‎ها و موضوعات اجتماعی ‍ـ فرهنگی مغفول بماند و به تأثیرات فرهنگی آن‎‎ها کمتر توجه شود. این نگاه در صدا و سیما هم وجود دارد و بیشتر برنامه‎‎های صدا و سیما که علیه شبکه‎‎های ماهواره‎ای تولید می شود، فقط در راستای افشاگری سیاسی آن‎هاست. ما امروز از منظر نگاه و تاکتیک در برابر ماهواره‎‎ها شکست خورده ایم. به‎نظر من این شبکه‎‎ها نان بی همتی ما را در داخل می خورند...
صادق زیباکلام - استاد دانشگاه
 
ضعف ما، قوت آن‎‎ها
گرایش مخاطب تلویزیونی به‎سمت شبکه‎‎های ماهواره‎ای اتفاق تازه‎ای نیست، سال‎هاست که این اتفاق می‎افتد و دلیلش هم چیزی جز تنزل کیفیت برنامه‎‎های شبکه داخلی نیست. واقعیت این است که فارسی‎وان و شبکه‎‎های مشابه به هیچ وجه سلیقه مخاطب ایرانی را برآورده نمی‎کند، اما در ریشه‎یابی اقبال عمومی مردم به این شبکه‎‎ها به‎ویژه «فارسی‎وان» می‎توان به ضعف مدیریت شبکه‎ای رسید. به اتکا تجربه سال‎‎ها برنامه‎سازی می‎توانم به جرئت بگویم که معمولا پخش سریال از شبکه‎‎های مختلف است که بیننده را مجاب به انتخاب آن شبکه به‎خصوص می‎کند. بیننده تلویزیونی خسته از کار روزمره و قرار گرفتن در آماج اطلاعات اجتماعی، دوست دارد که با تماشای یک سریال خوب و درگیر شدن با قصه آن، بخشی از هیجانات یک روز کاری را تخلیه کند؛ کاری که شبکه‎‎های ماهواره‎ای، صرفا با مخاطب‎سنجی درست به حساسیت آن پی برده‎اند و با تولید سریال‎‎های نو و ساختار شکن، سعی در جذب مخاطب بیشتر دارند؛ سریال‎‎هایی که در بحث فنی و حرفه‎ای گاه بسیار ضعیف‎تر از برخی مجموعه‎‎های داخلی هستند.
مشکل این‎جاست که بخش پژوهش و تحقیق در عرصه سریال‎سازی تلویزیونی در صدا و سیمای ما محلی از اعراب ندارد و نتیجه، آن‎که سریال‎‎های ما همگی به ورطه تکرار می‎افتند. در این سال ‎ها آن‎چنان به بی‎راهه رفته‎ایم و سطح سلایق مخاطب را آن‎قدر پایین آورده‎ایم که مخاطب حسرت پخش فلان سریال که جایی و زمانی به پخش رسید و با اقبال عمومی هم مواجه شد را می‎خورد.
اسماعیل عفیفه - تهیه‎کننده
(میوه ممنوعه، اشک‎‎ها و لبخند‎‎ها)
 
تقویت خیال انگیزی فساد
معتقدم در عرصه کودک و نوجوان چه در مطبوعات، چه در وب سایت ‎ها و چه در تلویزیون و حتی آموزش رسمی، باید توجه جدی تر به این قشر شود و اگر این سرمایه‎‎ها را از دست بدهیم، تأثیرگذاری فرهنگی مان محدود و محدودتر می شود. در نتیجه یک طراحی و افق خاصی برای کودک و نوجوان در سطح ملی لازم است.
در عین‎حال نشان دادن رابطه‎‎های عشقی مثلثی، عریانی و فحشایی که در این برنامه‎‎ها وجود دارد، مقولاتی نیستند که تلویزیون در آن‎‎ها بتواند رقابت کند یا اصلا وارد این میدان ‎ها شود. باید به زیرساخت ‎ها توجه کنیم و رغبت به این مفاهیم را در جامعه به حداقل برسانیم.
البته تلویزیون سعی کرده، میدان بازی را عوض کند؛ نه این‎که با آن‎‎ها رقابت کند و تا حدود زیادی موفق هم بوده است، اما این تنوع رسانه‎ای ما را به‎سمت وسوی فرهنگ سازی رسانه‎ای، پیش می برد. این‎که به مخاطب بگوییم این شبکه بد است یا آن شبکه خوب است، بستگی به نوع نگرش او دارد و ما باید روی آن نگرش کار کرده و فرهنگ سازی کنیم.
مخاطبی که صاحب سلیقه باشد، صاحب سواد بصری بالایی باشد و فرهنگ تماشا را بداند، کنداکتور خودش را به‎گونه‎ای می بندد که عقلش، منطقش و تفکر دینی اش می گوید؛ نیاز نیست به این مخاطب بگوییم چه برنامه‎ای را تماشا کند.
علی زارعان
مدیر گروه کودک و نوجوان شبکه تهران